Masakra w Muzeum Narodowym

Wybraliśmy się w ostatnią niedzielę – w ramach odchamiania – z Sobotą do muzeum. Okazja była taka, że prezentowano dzieła z Kolekcji Santander. Ilość zgromadzonych obrazów nie była wprawdzie imponująca, ale w końcu Wrocław to nie Kraków czy inna Warszawa i nie o ilość chodzi, a o jakość. A jeśli chodzi o to ostatnie, to wydane pieniądze z pewnością nie były zmarnowane. Warto zobaczyć wybitne malarstwo „na żywo”, a nie w postaci reprodukcji. Obcowania z autentykiem jednak nie zastąpi nawet najdoskonalsza reprodukcja.

Nie będę wdawał się w dywagacje na temat obejrzanych dzieł sztuki, bo jestem tutaj ignorantem zupełnym, więc raczej nie napiszę nic mądrego. Stwierdzę tylko, że największe wrażenie wywarł na mnie początek wystawy prezentujący dzieła o tematyce religijnej. Święty Jan Chrzciciel nauczający Lucasa Cranacha Starszego, wstrząsający Ecce Homo Luisa de Moralesa, przepiękne obrazy ilustrujące sceny z dzieciństwa Jezusa anonimowego autorstwa czy poruszający Chrystus ukrzyżowany, z Toledo w tle El Greca warte są odwiedzenia Muzeum Narodowego we Wrocławiu, nawet gdyby nie było całej reszty prezentowanej kolekcji. Jest też w pozostałej części zgromadzonych dzieł kilka zapadających w pamięć, naprawdę pięknych, poruszających lub pokazujących kunszt malarski twórcy, który potrafił uwiecznić jakąś chwilę, pokazując wycinek rzeczywistości z pozoru nieistotny, niewarty uwagi, banalny wręcz, a urzekający niezwykłym pięknem.

Jeśli miałbym jakieś zastrzeżenia, to z perspektywy krótkiego czasu takie, że ta mała wystawa to w gruncie rzeczy – z całym szacunkiem dla zgromadzonych prac – „groch z kapustą”. Prezentowany obraz Picassa na przykład na tle wcześniejszych dzieł prezentuje się jak jakiś wygłup, wręcz bohomaz niewarty uwagi. A dwie zaprezentowane prace rzeźbiarskie zdają się być tylko pięknym ozdobnikiem, przypadkowo zaplątanym wśród kolekcji przez nieporozumienie, przynależnym do innej wystawy.

Po nasyceniu naszych oczu tym pięknem postanowiliśmy chwilę odsapnąć i napić się czegoś w muzealnej restauracji. Tymczasem okazało się, że są jakieś problemy z prądem czy ekspresem i na kawę nie było szans. Zaproponowałem, byśmy korzystając z okazji pofatygowali się na ostatnie piętro i zobaczyli wystawę polskiej sztuki współczesnej. Eksponowane na ostatnim, odnowionym piętrze muzeum prace polskich artystów zrobiły przygnębiające wrażenie.

Gdybym miał w jakiś sposób opisać moje odczucia, to powiedziałbym tak: wyglądało to, jakby ktoś wrzucił kilka wiązek dynamitu lub innego materiału wybuchowego w tłum z obrazu Cranacha Starszego, a rezultat powstały po eksplozji umieścił na wystawie jako współczesne dzieła sztuki. Obie wystawy – ta na dole prezentująca Kolekcję Santander i ta na górze pokazująca współczesną sztukę polską – to niebo i ziemia, a właściwie niebo i piekło. Z tym, że piekło znalazło się przez jakieś nieporozumienie na górze odwracając szyderczo dawną hierarchię i system wartości. Także piękno zostało zastąpione przez niebywałą brzydotę.

Jeśli diabeł może w jakiś sposób wpływać na sztukę, inspirować dzieła malarskie, to ta wystawa jest tego szatańskiego natchnienia niewątpliwym przykładem. W końcu brak nadziei, depresja, poczucie bezsensu nie są owocami Bożymi. A dwie wojny światowe w XX wieku nie są chyba wystarczającym wytłumaczeniem. Nawet biorąc pod uwagę masowość dokonywanych zbrodni.

Nie było to moje pierwsze zetknięcie z tymi wytworami współczesnych artystów polskich, ale chyba po raz pierwszy tak bardzo uderzyła mnie tych prac niespotykana brzydota i depresyjne oddziaływanie na widza. Stąd kilka dzieł z dwudziestolecia międzywojennego – znajdujących się na tym samym piętrze – było prawdziwym dla oka wytchnieniem.